Omikron; zeer besmettelijk, minder ziek makend

De nieuwe coronavariant Omikron (B.1.1.529) werd op 24 november 2021 door onderzoekers in Zuid-Afrika gemeld aan de hand van monsters die op 9 november in de provincie Gauteng waren afgenomen (1). Twee dagen later, op 26 november, is deze variant door de World Health Organization aangemerkt als een ‘variant of concern’ (2). Omikron is zeer ongebruikelijk in die zin dat het tot nu toe veruit de zwaarst gemuteerde variant is van SARS-CoV-2, het virus dat COVID-19 veroorzaakt. Omikron veroorzaakt over het algemeen milde griepklachten.

Ondertussen (januari 2022) is Omikron verantwoordelijk voor 96% van alle besmettingen in Nederland die op, volgens schattingen van deskundigen, 50.000-100.000 per dag liggen. Ook blijkt dat volledig gevaccineerden besmet kunnen raken echter minder ziek van worden.

Het ontstaan van nieuwe mutaties

Nieuwe varianten van het SARS-CoV-2 virus blijven ontstaan door mutaties in het virus. Willekeurige mutatie stapelen zich in elk virus op. Dit proces wordt versneld bij RNA-virussen, waaronder SARS-CoV-2. Hoewel het ongewoon hoge aantal mutaties in de Omikronvariant verassend is, is het ontstaan van nog een SARS-CoV-2 variant niet onverwacht (4). Als mutaties van een virus ervoor zorgen dat de variant een overlevingsvoordeel heeft, zal deze variant de bestaande virusvarianten verdringen.

Verspreiding van Omikron

Eén van de redenen waarom de Omikronvariant zorgen baart, is dat deze mutaties heeft in het receptorbindende domein – het deel van het spike-eiwit dat in wisselwerking staat met de ACE-2-receptor en de toegang tot cellen bemiddelt – vergeleken met slechts twee voor de delta-variant (4). Dit kan betekenen dat Omikron sneller overdraagbaar is dan de Delta-variant (3).

Werken de vaccins nog goed genoeg?

Onderzoekers in Zuid-Afrika hebben ontdekt dat het risico van herinfectie veel groter is bij Omikron vergeleken met eerdere virusvarianten (5). Dat betekent dat mensen die al eerder corona hebben gehad, of volledig gevaccineerd, een grotere kans hebben om opnieuw besmet te worden. Het goede nieuws is dat deze gevaccineerde/herstelde groep naar verwachting wel minder klachten zullen krijgen dan mensen zonder eerdere immuniteit (3). Dit komt doordat Omikron weliswaar antilichamen kan ontwijken, maar veel moeilijker kan ontsnappen aan immuuncellen, T-cellen genaamd, die virale infecties helpen opruimen (6). Ook al wordt een kleiner deel van de met Omikron besmette personen ernstig ziek dan bij eerdere varianten het geval was, zouden ziekenhuizen toch overspoeld kunnen raken als er een groot aantal mensen mee besmet raakt (3).

Uit de laatste cijfers van het RIVM (januari 2022) blijkt dat een boosterprik de kans op IC opname als gevolg van een Omikron besmetting met de factor 5 reduceert.