COVID-19 vaccins – wat weten we?

Alle COVID vaccins beschermen goed tegen ernstige ziekte en ziekenhuisopnames; 94% tegen klinische ziekenhuisopnames en 97% tegen IC opname. Wel is er een daling te zien in de bescherming tegen corona, vooral na 6 maanden na de prik. De daling in bescherming is bij het Janssenvaccin het grootst. Toch beschermen alle vaccins nog steeds tegen ernstige ziekte en IC-opname.

Elke 3 maanden halveert ongeveer de hoeveelheid COVID-19 antistoffen (zie grafiek). Na een infectie én een vaccinatie hebben mensen meer antistoffen, en mindere afname van antistoffen dan na alleen een vaccinatie.

Het immuunsysteem

Maar: het gaat niet alleen om antistoffen. Je immuunsysteem heeft meerdere lagen.

1. Antistoffen
Antistoffen markeren het COVID-virus en plakken eraan. Zo maken ze het traag en makkelijk vindbaar voor de T-cellen.

2. B-cellen
De B-cellen produceren antistoffen waardoor de boosdoener herkenbaar wordt voor de T-cellen.

3. T-cellen
De T-cellen zijn onze strijdkrachten. Het zijn geheugencellen, dus ze herkennen de ziekte, maar ze zijn ook directe killers voor het virus.

Het vaccin is een goede manier om dit volledige immuunsysteem op te leiden. Dat 1 component in die mix minder goed werkt, de antistoffen, betekent niet dat de vaccins meteen veel minder effectief zijn. Zodra het adaptieve immuunsysteem de indringer heeft overwonnen, wordt er een pool van langlevende T-geheugencellen en B-geheugencellen gemaakt. Die geheugenlymfocyten blijven inactief, totdat ze dezelfde ziekteverwekker opnieuw tegenkomen. Deze keer zetten ze echter een veel snellere en sterkere immuunreactie op gang. Dit is ook de reden dat vaccins minder goed beschermen tegen herbesmetting, maar wel nog goed beschermen tegen een ernstig ziekteverloop.

De boosterprik

Als de vaccinatie ons immuunsysteem opleidt, dan is de boosterprik de opfriscursus. Dit is geen teken dat het vaccin slecht is; bij andere vaccins is dit ook! De boosterprik schud je immuunsysteem wakker. Dit zorgt voor een humorale en cellulaire respons, waarmee je een betere en bredere reactie op een coronabesmetting hebt.

Effect boosterprik

Een studie in de New England Journal of Medicine toont aan dat de boostervaccins na de vaccinatie voor 60-90% beschermen tegen infectie, voor 94% beschermen tegen ziekenhuisopname en voor 97% beschermen tegen een IC-opname.

De Omikronvariant

De Omikronvariant verspreidt zich sneller dan eerdere varianten; we hebben meer nodig om het reproductiegetal onder de 1 te krijgen. Elke succesvolle nieuwe variant zal besmettelijker zijn dan de op dat moment heersende variant. Anders zal deze opvolger nooit succesvol worden. Ook als Omikron minder ziekmakend zou zijn (wat nog niet bewezen is), loop je al snel tegen capaciteitsproblemen in de zorg aan. Bij veel besmettingen gaat het namelijk toch snel om veel extra opnames.

De nieuwe variant en het vaccin

Met de normale 2 doses van het vaccin ben je minder goed beschermd tegen Omikron. 2 vaccins en een besmetting of 2 vaccins en een booster lijken wel goed te beschermen. De antistoffen zijn 40 keer minder effectief voor de Omikronvariant. De T-cellen blijken Omikron wel goed te herkennen. Een derde boosterprik kan mogelijk weer zorgen voor voldoende antistoffen om Omikron te neutraliseren.

Datum Webinar: dinsdag 21 december 2021
Door Babette van Hees, arts-microbioloog.