Plots schoot het aantal gevaccineerde personen in Nederland omhoog. Op het vaccinatiedashboard van het ministerie van Volksgezondheid steeg het aantal gezette prikken zondagavond plotseling van ruim 226.000 naar bijna 347.000. Dat had te maken met een nieuwe rekenmethode, die volgens het ministerie beter laat zien hoeveel prikken er daadwerkelijk zijn gezet. Maar die cijfers kloppen niet altijd, blijkt uit gesprekken van NRC met de instanties die de vaccins daadwerkelijk toedienen.
De afgelopen weken kreeg het ministerie van Volksgezondheid regelmatig kritiek omdat de vaccinatiecampagne traag op gang kwam. Vorige week beloofde demissionair minister Hugo de Jonge (CDA) dat er een „inhaalslag” gemaakt zou worden: in één week zouden er 200.000 prikken gezet worden. Maar in de officiële rapportages werd dat aantal niet gehaald: er werd weliswaar meer geprikt dan in voorgaande weken, maar in een week tijd werden er nog geen honderdduizend nieuwe toegediende vaccinaties gemeld.
Dat wijt het ministerie aan rapportageachterstanden bij de instanties die prikken. De stand van het aantal toegediende vaccins kan niet geautomatiseerd worden bijgehouden, omdat de vaccinaties op dit moment nog niet centraal worden geregistreerd. De systemen van de instanties die de prikken zetten zijn nog niet op een centraal registratiesysteem aangesloten dat daarvoor is gebouwd. Daarom vraagt het ministerie het aantal gezette vaccins dagelijks op. Maar bij de verpleeghuizen en ziekenhuizen duurt het soms een paar dagen voordat de gezette prikken daadwerkelijk worden doorgegeven, zo luidt de verklaring van het ministerie.

Rekenmethode

Daarom is er een rekenmethode ontwikkeld, die op basis van het aantal vaccins dat is geleverd inschat hoeveel prikken er daadwerkelijk zijn gezet. De geleverde vaccins worden in principe binnen vier dagen gezet – het ministerie gaat er daarom van uit dat elke dag 25 procent van de geleverde vaccins wordt gebruikt. In de berekening wordt ook rekening gehouden met ‘spillage’, vaccins die verloren gaan.
Maar de rekenmethode is nog niet gevalideerd – het is onbekend hoe dicht de uitkomst van de som in de buurt komt van hoeveel prikken er daadwerkelijk zijn gezet. En de methode blijkt niet altijd te kloppen. Zo gaat het ministerie ervan uit dat de ziekenhuizen afgelopen week ruim 40.000 prikken zetten. Maar het Landelijk Netwerk Acute Zorg (LNAZ) laat weten dat er afgelopen week niet meer dan 14.000 prikken werden gezet. „Dat is bewust beleid, omdat we verwachten dat de tweede prik wat meer bijwerkingen geeft en mogelijk tot uitval leidt”, stelt woordvoerder Mariël Croon.

Dubbeltelling

Volgens een woordvoerder van het ministerie zit het verschil mogelijk in een dubbeltelling. De ziekenhuizen krijgen van het RIVM ook vaccins geleverd die voor de verpleeghuizen zijn bestemd, omdat zij helpen met het ompakken van de doses naar kleinere verpakkingen. Die doses zijn op het dashboard mogelijk voor zowel de ziekenhuizen als de verpleeghuizen geteld. De Jonge beloofde dit maandag uit te zoeken en indien nodig te corrigeren.
De ziekenhuizen ontkennen verder dat zij te maken hebben met rapportageachterstanden. „Wij doen veel moeite dit elke dag bij alle ziekenhuizen uit te vragen”, aldus Croon. Ook de verpleeghuizen zeggen de vaccinaties snel door te geven. Eric Bosman, woordvoerder van de brancheorganisatie voor de ouderenzorg ActiZ, noemt het verwijt van onderrapportage „echt onjuist”. „Dat werpen wij verre van ons. Wat we vaccineren registreren we ook meteen.”
Tot zaterdag was de meest recente update van het aantal toegediende vaccins in de verpleeghuizen van 25 januari – dat was ruim vijf dagen oud. Juist in die dagen is er in de verpleeghuizen veel geprikt, op steeds meer locaties, waardoor het ministerie de cijfers steeds lastiger handmatig kon aanvullen, aldus een woordvoerder. Dat de instellingen voor langdurige zorg al bijna 90.000 prikken gezet hebben, zoals het dashboard nu stelt op basis van de berekening, geeft volgens Actiz „geen onrealistisch beeld”. „De afgelopen dagen gaan we heel snel.” Toch verbaast het woordvoerder Eric Bosman dat er nu een schatting in het dashboard staat. „Die loopt vooruit op de daadwerkelijk gerapporteerde cijfers, en is niet exact. Dat doen we ook niet bij andere coronacijfers.”
Als de verpleeghuizen afgelopen week daadwerkelijk 90.000 prikken zetten, werd het doel van De Jonge van 200.000 prikken overigens niet gehaald, maar het kwam wel in de buurt: de ziekenhuizen melden 14.000 prikken, de GGD’s zetten er ruim 70.000 – bij elkaar tegen de 180.000 prikken.